Przedszkole Miejskie Nr 27 im. Majki Jeżowskiej

Przyjrzyjmy się normom rozwojowym dziecka nieco powyżej 5 lat.

Rozwój fizyczny

Wzrost – około 110–115 cm, waga – około 18–19 kg, proporcje takie, by dziecko radziło sobie z czynnościami samoobsługowymi i higienicznymi, by meble nie były zbyt duże, by codzienny wysiłek fizyczny i psychiczny nie były zbyt obciążające. Wady powinny być zdiagnozowane i korygowane. Dzieci z wadami wymowy powinny mieć intensywną opiekę logopedyczną. Dzieci z przewlekłymi chorobami trzeba otoczyć opieką lekarzy specjalistów (do nich należy głos decydujący w sprawie czasu rozpoczęcia edukacji szkolnej).

Duża motoryka

Rozwój ruchowy jest podstawą wszechstronnego rozwoju

• usprawnia działanie narządów wewnętrznych

• wzmacnia układ kostny i mięśniowy – przeciwdziała wadom postawy

• doskonali równowagę i ułatwia orientację w otoczeniu, ucząc zależności i stosunków przestrzennych (dzieci dyslektyczne i dzieci z trudnościami w orientacji „na kartce papieru” mają z reguły kłopoty ze sprawnością ruchową).

W zabawach ruchowych dzieci poznają swoje możliwości, uczą się współżyć z innymi, zaczynają stosować się do reguł, zasad itp. Warto wiedzieć, że  ruch stymuluje mózg na tyle, że ten tworzy pewne substancje przeciwbólowe, przeciwdepresyjne, które dodatkowo ułatwiają przesyłanie impulsów nerwowych. Dzieci w wieku powyżej 5. czy 6. roku życia zaczynają odczuwać  głód ruchu (szczególnie chłopcy), związany ze zmianami hormonalnymi, prowadzącymi do przyspieszenia rozwoju (tzw. skok rozwojowy). Ograniczanie ruchu (zabaw i zajęć ruchowych) może prowadzić do niepokoju ruchowego, zachowań agresywnych, pogorszenia nastroju, pogorszenia uwagi, zmniejszenia odporności.

Przykładowe normy rozwoju sprawności ruchowych 5-latka:

• jeździ na dwukołowym rowerze

• potrafi rozhuśtać się samodzielnie na huśtawce

• przeskakuje przez drobne przeszkody

• skacze zwinnie na obu nogach

• stoi przez chwilę i skacze na jednej nodze lekko i zwinnie,

• przechodzi,  lekko chwiejąc się po narysowanej linii (ok. 2 m)

• potrafi zrobić 3 przysiady i wstać

• kopie sprawnie piłkę z rozbiegu

• lubi biegać, skakać, ścigać się z kolegami.

Mała motoryka

Sprawność rąk (mała motoryka; manipulacja) ma ogromne znaczenie w opanowaniu podstawowych czynności szkolnych, przede wszystkim pisania! Obserwujemy i oceniamy wykonywanie czynności samoobsługowych.

Dziecko powyżej 5 lat:

• prawidłowo trzyma sztućce

• potrafi szybko rozebrać się

• ubiera się jeszcze wolno

• coraz rzadziej myli przód i tył ubrań

• poprawnie wkłada buty

• sznuruje je bez wiązania kokardki

• myje ręce, buzię, zęby.

Wykonuje także inne czynności:

• zaczyna ciąć nożyczkami

• lubi lepić z plasteliny

• budować z klocków i piasku itp.

Obserwacji należy poddać także czynność rysowania:

• dziecko prawidłowo trzyma ołówek 

• prawidłowo opiera przedramiona na stoliku

• przyjmuje właściwą postawę (należy pomóc dzieciom leworęcznym w prawidłowym ustawieniu dłoni tak, by dziecko nie zasłaniało sobie aktualnie pisanych wyrazów)

Dziecko powinno rysować szlaczki typu: IIIIII (od góry w dół – to ważne!); ////////;  \\\\  ;

Szlaczki literopodobne mogą być jeszcze za trudne, wymagają płynności ruchów w nadgarstku, a to jest typowe dopiero u dzieci powyżej 6 lat. Dzieci potrafią rysować figury typu: Ο;  +; ;  X. Poproszone o rysunek dowolny, dzieci w tym wieku rysują zwykle ziemię, niebo, drzewo, słońce, dom, inne elementy krajobrazu i człowieka. Taka postać ma głowę, tułów, czasami szyję, kończyny górne i dolne. Zdarzają się rysunki „jednowymiarowe” w postaci kresek, wówczas nauczyciel powinien zwrócić uwagę dziecka na to, że ręka i noga mają swoją grubość). Narysowana przez dziecko postać jest zazwyczaj ubrana. Barwy w większości powinny być zgodne z rzeczywistością. Rączka dziecka jeszcze szybko męczy się, więc nie należy przesadzać z zamalowywaniem konturów.

Spostrzeganie wzrokowe

Spostrzeganie wzrokowe jest podstawą nauki pisania i czytania. Dzięki analizie i syntezie wzrokowej dziecko różnicuje i zapamiętuje kształty liter i cyfr. Spostrzeganie wzrokowe 5-latków jest jeszcze chaotyczne – stąd rola nauczyciela polegająca na uczeniu ukierunkowanego spostrzegania. W zakresie spostrzegania wzrokowego 5-latek powinien:

• lubić oglądanie książek z obrazkami

• układać puzzle

• układać  lub budować wg wzoru

Powinien także

• rozpoznawać niektóre litery drukowane

• znajdować drogę w labiryncie

• dostrzec kilka różnic między podobnymi obrazkami itp.

Dziecko zauważa na obrazkach

• elementy 

• rozpoznaje i nazywa „czynności”

• ma jeszcze duże kłopoty ze spostrzeganiem zależności przestrzennych (nad, pod, za, obok itp.), a jest to ważne w rozpoznawaniu liter.

Spostrzeganie słuchowe

Spostrzeganie słuchowe dźwięków mowy ludzkiej – to najważniejsza, oprócz myślenia, właściwość, od które zależy możliwość nauczenia się pisania i czytania; umiejętność ta warunkuje korzystanie z podręczników w trakcie całej nauki szkolnej i nie tylko. Dziecko 5-letnie chętnie słucha czytania książek i rozumie ich treść (dokonuje takiej analizy i syntezy słuchowej, dzięki której z potoku dźwięków potrafi wyróżnić słuchowo słowa; dopiero wtedy może je zrozumieć).

Ponadto potrafi po ćwiczeniach:

• podzielić zdanie na 3–4 wyrazy

• podzielić wyraz na 2–3 sylaby

• złożyć 2–3 sylaby w wyraz

• wysłuchać samogłoskę w nagłosie w krótkich wyrazach 

• rozpoznać jedną z dwóch występujących obok siebie spółgłosek rozpoczynających wyraz

• odszukać na rysunku lub w pomieszczeniu przedmioty, których nazwy zaczynają się daną głoską 

• uczy się wierszy, utrzymując i odtwarzając prawidłowo rymy i rytmy wiersza

• próbuje sam dobierać rymy i odtwarzać proste rytmy podane przez nauczyciela. Dopiero około 6. roku życia dziecko zaczyna wysłuchiwać głoski w wygłosie. Wiąże się to ze skokiem rozwojowym i dojrzewaniem kory mózgowej.

Myślenie

Myślenie pięciolatka jest jeszcze przedoperacyjne (operowanie informacjami jest subiektywne, powierzchowne i nie zawsze prawdziwe).  Myślenie to czynność tworzenia nowych informacji dzięki przetwarzaniu informacji już posiadanych. Poprawność myślenia zależy więc zarówno od ilości i jakości posiadanych informacji, jak i od zdolności ich przetwarzania. W przedszkolu następuje bardzo duży przyrost informacji oraz doskonalenie operowania nimi. Dziecko myśli w sposób konkretno-wyobrażeniowy, więc zachęcanie go do manipulowania przedmiotami, przetwarzania ich układów, konfiguracji, zachęcanie do rozwiązywania problemów jest najlepszym wspieraniem rozwoju myślenia.

Dziecko 5-letnie potrafi:

• określić główne różnice między przedmiotami, zwierzętami, pojazdami  

• wskazać kilka ważnych podobieństw między nimi

• pogrupować przedmioty wg 2–3 kryteriów

• rozumieć i posługiwać się znanymi pojęciami typu: zwierzęta, owoce, pojazdy, naczynia 

• ułożyć logiczną historyjkę z kilku obrazków

• uzasadnić pewne zjawiska (początek myślenia logicznego).

Informacje, które powinien posiadać pięciolatek dotyczą ogólnej orientacji w najbliższym otoczeniu – to

• wiedza o sobie samym 

• rodzinie

• przedszkolu 

• najbliższej okolicy

• rozumienie pojęć dotyczących upływu czasu i zmian w przyrodzie

• rozumienie konieczności pewnych zachowań (np. higienicznych, dotyczących bezpieczeństwa itp.) 

• znajomość najważniejszych norm społecznych i moralnych.

Obserwuje się też początki myślenia matematycznego: dziecko potrafi przeliczyć kilka przedmiotów (wymaga się 5, niektóre dzieci przeliczają więcej), potrafi dodać i odjąć kilka konkretów. Rozumie pojęcia: mniej, więcej, szereguje wg wielkości, interesuje się liczeniem. Nie ma jeszcze ukształtowanej odwracalności myślenia (jej początki pojawiają się dopiero powyżej 6. roku życia) i tym samym nie rozumie pojęcia liczby (wg dzieci liczebność zbioru zmienia się przy innym ułożeniu elementów), ale manipulowanie i przekształcanie zbiorów różnych elementów stopniowo prowadzi do zmiany jakości myślenia u dzieci. Dzieci pięcioletnie nie odróżniają jeszcze w pełni rzeczywistości od fikcji. Dziecko twierdzi na przykład, że pod łóżkiem ukrył się potwór, a nie widać go, bo przecież zrobił się niewidzialny, ale on tam jest! Do dzieci w tym wieku nie przemawiają żadne argumenty logiczne, ponieważ kierują się one przede wszystkim emocjami!

Uwaga i pamięć

Uwaga i pamięć są jeszcze mimowolne – dziecko zwraca uwagę i zapamiętuje to, co dla niego jest ważne emocjonalnie. Pięciolatki skupiają uwagę na krótko, ale w momentach, gdy zajmą się czynnością dla nich interesującą, „głuchną” – silnie skupiona uwaga nie dopuszcza do świadomości innych bodźców; uwaga nie jest podzielna. Pamięć jest mechaniczna i niezbyt trwała – często trzeba powtarzać istotne wiadomości (pory roku, dni tygodnia itp.).

Emocje

Emocje 5-latków są silne, gwałtowne, zmienne; dziecko nie potrafi zapanować nad ich ekspresją – złości się, płacze, śmieje się głośno – jest niezwykle spontaniczne. Dzieci  lepiej reagują na pochwały, zachęty, zmiany głosu, na „bajkowe” mówienie niż na ostre polecenia i kary. Są uparte, obrażają się – ale powoli uczą się dopasowywać swoje emocje do sytuacji. Przy takich emocjach świetnym „nauczycielem” są bajki opowiadane czy czytane przez nauczyciela i różne sytuacje zabawowe (Sprawdźmy, czy ja wcześniej policzę do 10, czy ty zaczniesz rysować; Zobaczmy, kto pierwszy poukłada zabawki…). Każde dziecko chce być: zauważone, pochwalone, chce być naj- (-lepsze, -pierwsze, -bliżej Pani) i wcale mu nie przeszkadza, że inne dzieci są też naj-.Pomaga to budować w dzieciach dobrą samoocenę i tak ważne dla każdego człowieka  poczucie własnej wartości.

Kontakty społeczne

Kontakty społeczne są w tym wieku niezwykle ważne. Dzieci muszą bawić się z kolegami, budować, rysować, ścigać się, grać w różne gry. Skoro tak chcą, to... zaczynają stosować się do norm społecznych, uczą się zasad współżycia, mniej kłócą się i obrażają. Przy współudziale nauczycieli przedszkola, a także pod wpływem bajek i opowiadań, rozwija się  empatia, współczucie, potrzeba pomocy innym.